I. ĐÁNH GIÁ CHUNG
Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU ghi nhận và đánh giá cao nỗ lực của các bộ, ngành trung ương, các địa phương ven biển trong thực hiện các quy định về chống khai thác IUU với một số kết quả tích cực, cụ thể như: Các cơ chế, chính sách về chống khai thác IUU được ban hành kịp thời, phù hợp với thực tiễn; việc tổ chức thực hiện được các bộ, ngành, địa phương triển khai tích cực, chủ động, hiệu quả hơn; công tác xử lý vi phạm quy định về khai thác IUU được các lực lượng thực thi pháp luật (bộ đội biên phòng, cảnh sát biển, kiểm ngư) thực hiện quyết liệt, nghiêm khắc hơn; Số vụ vi phạm quy định ngắt kết nối thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS), số vụ khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, số tàu cá, ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý đã giảm so với cùng kỳ năm 2024¹; các địa phương đã rà soát, thống kê, cập nhật, đồng bộ dữ liệu tàu cá với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, một số địa phương đã hoàn thành việc định danh tàu cá như: An Giang, Cà Mau; lập danh sách theo dõi, kiểm soát số lượng tàu cá không đủ điều kiện tham gia hoạt động khai thác thủy sản, vv.
Tuy nhiên, kết quả chống khai thác IUU đến nay vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu để gỡ “Thẻ vàng” của EC, cụ thể như sau: Chưa có biện pháp quản lý hiệu quả để đảm bảo các tàu cá không đủ điều kiện phải dừng hoạt động; Vẫn còn tình trạng tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài và bị bắt giữ, đặc biệt tại các địa phương như An Giang, Cà Mau, TP. Hồ Chí Minh, Lâm Đồng, Đắk Lắk,... việc kiểm soát, xử lý tàu cá không vào cảng chỉ định bốc dỡ sản phầm chưa được thực hiện nghiêm túc; việc kiểm tra, đối chiếu thông tin tàu cá cập cảng bốc dỡ sản phẩm tại nhiều cảng cá chưa được thực hiện đầy đủ, thường xuyên; Công tác thực thi pháp luật, xửlý tàu cá vi phạm khai thác IUU, đặc biệt là các hành vi: mất kết nối VMS, vượt ranh giới được phép khai thác trên biển, vi phạm vùng biển nước ngoài còn chưa được thực hiện nghiêm túc, triệt để.
Nguyên nhân chủ yếu của các tồn tại trên là do: i) Việc thực hiện các chủ trương, chính sách pháp luật về bảo vệ môi trường, phát triển thủy sản bền vững còn mang tính đối phó, bị động, lúng túng; một số bộ, ngành, địa phương còn có suy nghĩ coi việc triển khai chống khai thác IUU chỉ là để thực hiện các khuyến nghị của EU, chưa xuất phát từ mục tiêu để bảo vệ và phát triển bền vững ngành thủy sản Việt Nam; ii) Việc triển khai cụ thể những khuyến nghị của EU về công tác chống khai thác IUU còn chậm, chưa có giải pháp quyết liệt, hiệu quả để tạo sự thay đổi căn bản về nhận thức và hành động; iii) Công tác chỉ đạo, điều hành, các hoạt động kiểm tra tuy được triển khai nhiều về số lượng nhưng chưa thực sự hiệu quả; iv) Công tác xử lý vi phạm còn chưa nghiêm, chưa thống nhất giữa các địa phương; v) Việc phát triển ngành thủy sản bền vũng, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, đảm bảo sinh kế cho nhân dân chưa đạt mục tiêu đã đề ra.
II. NHIỆM VỤ, GIẢI PHÁP TRỌNG TÂM TRONG THỜI GIAN TỚI
Trong thời gian tới, Ban chỉ đạo yêu cầu các bộ, ngành và địa phương ven biển tập trung nguồn lực, đổi mới tư duy, khẩn trương, quyết liệt thực hiện có kết quả cụ thể công tác chống khai thác IUU theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 122/CĐ-TTg ngày 25 tháng 7 năm 2025; kết luận của Phiên họp lần thứ 12 Ban Chỉ đạo tại công văn số 30/TB-VPCP, trong đó, tập trung hoàn thành dứt điểm một số nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách sau đây:
1. Bộ Quốc phòng
a) Chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tư pháp và các cơ quan, địa phương liên quan nghiên cứu, xây dựng Quy chế phân công trách nhiệm phối hợp liên ngành giữa các lực lượng chấp pháp trên biển, trên bờ, giữa trung ương và địa phương trong việc bảo vệ quốc phòng, an ninh, chủ quyền biển đảo kết hợp với phòng, chống khai thác IUU theo hướng quy định rõ trách nhiệm cơ quan chỉ huy, cơ quan phát hiện, xử lý các vi phạm; cơ chế điều hành, huy động phương tiện, vật tư, thiết bị, nhân lực chống khai thác IUU. Hoàn thành và báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 9 năm 2025.
b) Chủ trì, phối hợp với các địa phương, các lực lượng chức năng quản lý chặt vùng biển, vùng bờ, chỉ đạo xử lý dứt điểm các khu vực neo đậu, trốn tránh của các “tàu ma” tại các đảo, cửa sông, bãi ngang của các địa phương ven biển, hoàn thành và báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả trong tháng 8 năm 2025.
2. Bộ Nông nghiệp và Môi trường
a) Phát huy vai trò là Cơ quan thường trực, thực hiện nghiêm túc Quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU, chủ trì, phối hợp, tổ chức thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ quản lý nhà nước theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền được giao, các nhiệm vụ đã được Ban Chỉ đạo, Trưởng Ban Chỉ đạo kết luận.
b) Chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan:
- Nghiên cứu, xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định về cơ chế theo dõi, giám sát, đánh giá ngành thủy sản bền vũng, thực hiện bằng được khuyến nghị của EU về chống khai thác IUU, theo hướng cá thể hóa trách nhiệm, rõ nhiệm vụ, rõ tiến độ, lượng hóa mục tiêu, kết quả thực hiện chống khai thác IUU, hướng đến mục tiêu khai thác, sử dụng, bảo vệ thủy sản bền vững, không đánh bắt cá bất hợp pháp, hoàn thành trong tháng 8 năm 2025.
- Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế, chính sách về quản lý đánh bắt thủy, hải sản theo ngư trường, theo mùa, theo kích cỡ, đảm bảo bền vững, thân thiện với môi trường, hoàn thành và báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 8 năm 2025.
- Nghiên cứu bổ sung quy định về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của các cảng cá của tư nhân đầu tư, quản lý, khai thác tương tự như cảng cá do nhà nước đầu tư, quản lý, khai thác, được phép tiếp cận thông tin để quản lý khai thác thủy sản, gắn với chế tài kiểm tra, giám sát, hoàn thành và báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 8 năm 2025.
- Rà soát, hoàn thiện quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản, đảm bảo kịp thời, trách nhiệm, minh bạch, phân cấp triệt để cho địa phương; phối hợp với Bộ Công Thương và các địa phương nghiên cứu, mở rộng đối tượng kiểm soát, xử phạt vi phạm hành chính là các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thủy sản, hoàn thành và báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 9 năm 2025.
c) chủ trì, phối hợp với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông và các cơ quan liên quan thực hiện nghiêm túc, có kết quả rõ ràng, cụ thể các nhiệm vụ về chuyển đổi số, ứng dụng mạnh mẽ, triệt để công nghệ thông tin trong phòng chống khai thác IUU đã được chỉ đạo tại văn bản số 30/TBVPCP ngày 25 tháng 01 năm 2025, cụ thể:
- Xây dựng cơ sở dữ liệu nghề cá, các phần mềm quản lý nghề cá, tàu cá dùng chung, thống nhất trên toàn quốc; ứng dụng công nghệ hiện đại, đặc biệt là chuỗi khối blockchain trong giám sát hành trình tàu cá, lập nhật ký điện tử, ngư trường đánh bắt, khai báo nguồn gốc thủy sản, quản lý chặt chẽ, khoa học các đối tượng liên quan như ngư dân, thuyền trưởng, tàu cá, tàu hậu cần nghề cá, đơn vị thu mua, cơ sở/doanh nghiệp chế biến... tích hợp với dữ liệu về dân cư, chia sẻ, kết nối liên thông giữa các ngành, các địa phương để quản lý, khai thác cập nhật theo thời gian thực, phục vụ công tác quản lý hoạt động đánh bắt của các lực lượng trên biển, trên bờ và cung cấp các dịch vụ công. Hoàn thành và báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 9 năm 2025.
- Phối hợp với các cơ quan liên quan để kiểm định đảm bảo chất lượng các thiết bị VMS, tín hiệu kết nối; vận hành, khai thác, sử dụng hiệu quả cơ sở dữ liệu để kịp thời phát hiện hành vi tự ý ngắt kết nối VMS, xử lý đúng người, đúng hành vi.
- Tổ chức các đoàn công tác, các hre lượng liên ngành kiểm tra việc phát hiện, lập biên bản, xử lý thật nghiêm hành vi ạr ý .gắt tín hiệu VMS, vi phạm các quy định chống khai thác IUU.
d) Tiếp tục đẩy mạnh, mở rộng hợp tác quốc tế (hợp tác với EU, Mỹ, các nước có vùng biển giáp ranh với Việt Nam, các tổ chức quốc tế như WB, Global Fishing Watch, WWF...) để tăng cường hợp tác, học hỏi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin về chống khai thác IUU.
đ) Chủ trì, phối hợp với các địa phương ven biển, bộ, ngành có liên quan rà soát quy hoạch, xây dựng đề án/chương trình chuyển đổi nghề nghiệp, sinh kế người dân gắn với bảo tồn, nuôi trồng, khai thác, sử dụng bền vững nguồn lợi thủy sản, phục hồi môi trường, phát triển du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm và các ngành dịch vụ khác.
3. Bộ Ngoại giao chủ động nắm bắt, cung cấp thông tin cho các đối tác về quyết tâm, nỗ lực và kết quả chống khai thác IUU của Việt Nam, đẩy mạnh ngoại giao kinh tế, hợp tác song phương và đa phương, thúc đẩy EC sớm tháo gỡ cảnh bảo thẻ vàng IUU đối với Việt Nam.
4. Các bộ, ngành có liên quan phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các địa phương ven biển thực hiện quy định về chống khai thác IUU theo chức năng, nhiệm vụ được giao.
5. Lãnh đạo các Bộ, cơ quan, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương ven biển chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nếu không hoàn thành các nhiệm vụ chống khai thác IUU tại địa phương, làm ảnh hưởng tiêu cực đến nỗ lực chung gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” IUU của EC đối với nghề cá Việt Nam. Tiếp tục chi đạo quyết liệt hơn nữa, làm tốt hơn nữa công tác xử lý vi phạm về chống khai thác IUU; chủ động báo cáo, đề xuất những vấn đề cấp bách, cần sự hỗ trợ từ Trung ương để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác chống khai thác IUU.
6. Văn phòng Chính phủ theo dõi, đôn đốc thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ được giao./.